Onlangs reageerde ik op een oproep van De Gelderlander aan lezers om een idee in te zenden voor het gebruik van de ruimte onder de bogen van de nieuwe Nijmeegse stadsbrug De Oversteek. Deze brug is onder meer een eerbetoon aan de gesneuvelde geallieerde soldaten die in het kader van Operatie Market Garden de stad wilden bevrijden. Inspiratie in het opnieuw en levend vormgeven van het concept Market Garden was snel gevonden. De ruimte onder de bogen en het nieuwe eiland in de nevengeul bieden mijns inziens een fantastische plek voor het ontwikkelen van duurzame (stads)landbouw samen met een kwalitatief hoogwaardige voedselmarkt en dito kleinschalige horeca. Dit biedt kansen om de stad weer aan het land te verbinden, producent aan consument en mensen weer aan de oorsprong van hun voedsel. Bovendien biedt het kansen voor duurzaamheid want minder voedselkilometers en dus een kleinere stedelijke ecologische voetafdruk. Het past ook bij Nijmegen vind ik: de stad wil zich immers profileren als groene en duurzame stad en ziet kansen in stadslandbouw en buurtmoestuinen. Mijn idee bleek een van de twee winnende inzendingen en ik werd uitgenodigd om het te komen pitchen tijdens een debatavond in Lux Nijmegen. Erg leuk om te doen! Ik bevond me in het gezelschap van 6 andere ‘pitchers’, de architect en wethouder vd Meer. De ideeën liepen uiteen van onder meer een hopplantage voor Nijmeegs bier en een energiespeeltuin voor kinderen tot een oorlogsmuseum. De architect was erg enthousiast over alle ideeën; hij wil duidelijk reuring onder de brug. De wethouder vond een paar ideeën leuk (waaronder het mijne) maar ging vooral voor het oorlogsmuseum, waarvoor naar ik later hoorde al vergaande plannen zijn. Uit het publiek kreeg ik een aantal enthousiaste reacties op mijn idee. Misschien dus de moeite waard om met een aantal relevante partijen nader uit te werken. Of het nu onder de brug is, of elders rond Nijmegen. Mijn inbreng kun je hier terugzien.

Op veel plekken wordt nagedacht over een natuurbeleid dat aansluit bij de verschillende natuurbeelden die er in de maatschappij bestaan en bij de betrokkenheid en verbinding die velen voelen met de natuur. Dat is geen gemakkelijke opgave. Het Innovatienetwerk heeft onlangs twee essays uitgebracht die kunnen bijdragen aan die zoektocht. In Op zoek naar onze Natuur verkent Bram van de Klundert perspectieven om te komen tot een nieuwe en betekenisvolle verhouding tot de natuur. Dit op basis van een analyse van historisch gegroeide praktijken van natuurbeheer en landschapsonderhoud maar ook van aannames met betrekking tot onder meer draagvlak en weerstand. Uitgaande van de ‘wilderniservaring’, betoogt van de Klundert dat de essentie van de relatie mens-natuur is dat er een autonome natuur is, waar wij ons over kunnen verwonderen en van kunnen houden. Het sublieme als basis voor een nieuw natuurverhaal. In het essay Testament van Terra maakt filosoof Govert Derix een prachtig en verhelderend onderscheid tussen ‘vertelde’ en ‘vertellende’ natuur. Ofwel natuur die door mensen is bestemd en daarmee onttoverd en vergeten tegenover natuur die vol is van eigen en eigenzinnige stemmen. Natuur die bij mensen een verlangen oproept en daarmee ook verbinding en betrokkenheid. Het gebrek aan betrokkenheid van burgers bij het natuurbeleid, zo stelt Derix, hangt samen met een eenzijdige focus op de natuur als vertelde natuur. We moeten weer op zoek naar verhalen van de vertellende natuur. En naar een nieuw natuurbeleid dat kan betoveren en bevreemden. Twee prachtige boeken die aanzetten tot dieper nadenken over en doorvoelen van de relatie tussen mens en natuur. En die bovendien geheel gratis zijn te downloaden via de site van het Innovatienetwerk. Zeer aan te raden!

Samen met Irini Salverda van Alterra schreef ik voor Ruimtevolk een blog over omdenken in natuurbeleid. De overheid is naarstig op zoek naar een natuurbeleid dat meer recht doet aan de veranderende samenleving. Dat vergt wel creativiteit en lenigheid van geest. Op basis van onderzoek dat we deden naar meervoudige overheidssturing in de dynamische netwerksamenleving en de vele inspirerende voorbeelden van burgerbetrokkenheid en zelfsturing die we in dat kader tegenkwamen, betogen we dat het tijd wordt voor het loslaten van het ‘verliesdenken’. Het natuurbeleid is nu vooral gericht op beschermen van wat verloren dreigt te gaan: soorten, habitats, biodiversiteit. Dit resulteert in communicatie over natuur in termen van gebod en verbod. Niet zo vreemd dat het draagvlak terugloopt. Let wel: voor het natuurbeleid, niet voor de natuur. Het kan ook anders. Stel eens dat natuur primair zou worden gezien als opbrengstgenerator van maatschappelijk welbevinden? En stel dat natuur zou worden gecommuniceerd in termen van vreugde en welzijn? Het volledige blog vind je hier.

De WUR organiseerde op 21 maart de studiedag ‘Zelforganisatie is beter voor natuur’. Tijdens deze dag bleek met name uit een aantal praktijkvoorbeelden dat dit niet per definitie het geval is, maar dat er zeker mogelijkheden zijn voor grote betrokkenheid van ‘burgers’ bij natuur. En dat het loont hiermee te experimenteren. Van de overheid maar ook van de ’traditionele’ natuurbeherende organisaties vraagt dit overigens wel een andere houding. Dat dit goed mogelijk is bewijst het voorbeeld van het Curringherveld. Het Groningse dorp Kornhorn (700 inwoners) beheert via een stichting dit gebied dat door Staatsbosbeheer in 1997 werd verworven als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. SBB wilde invulling geven aan het concept ‘vermaatschappelijking’ en betrok vanaf het begin het dorp actief bij inrichting en beheer. Zozeer zelfs dat in 2001 het gebied werd overgedragen aan het dorp in de vorm van een bruikleen-beheer overeenkomst. Het dorp is nu zelf verantwoordelijk voor het beheer en ontvangt jaarlijks een financiële vergoeding. Inmiddels krijgt de plaatselijke school er buitenonderwijs, vindt elk jaar een cultureel festival plaats en zijn wandelpaden en bruggetjes aangelegd. Voor de dorpsbewoners uit zich de waarde van het gebied in een grote betrokkenheid. Opzichter Nico Boele, vanaf het begin vanuit SBB aanjager, verwoordde het treffend: ‘Het juridisch eigendom is niet zo relevant; veel belangrijker is het spirituele eigenaarschap’. Inspirerend! Klik hier voor een sfeerimpressie van de WUR en de verschillende presentaties.

Woensdag 20 maart hield Dieuwke Hovinga – onder grote belangstelling – haar lectorale rede Van Deadline naar Lifeline – Natuur als groeiruimte voor Kinderen. Zij bezet op de Hogeschool Leiden het lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind, een initiatief van de HSL, Veldwerk Nederland en de Thomas Moore Academie. Ter gelegenheid van de rede was een minisymposium georganiseerd rond de centrale vraag hoe natuur van betekenis kan zijn voor een gezonde ontwikkeling van kinderen, in onze hectische tijd waarin volwassenen en kinderen leven van deadline naar deadline. Hovinga pleitte voor natuur als pedagogische ruimte en als een vanzelfsprekendheid in opvoeding en onderwijs. Daar kan ik het vanuit Zin in Groen alleen maar hartgrondig mee eens zijn. Ik ben benieuwd naar de resultaten van haar onderzoek. Voor meer info: http://www.hsleiden.nl/lectoraten/natuur-ontwikkeling-kind/onderzoek

Nederland bruist van het maatschappelijke initiatief. Dat vraagt om een herbezinning op de rol van de overheid. Op verzoek van het ministerie van EZ deed ik samen met Irini Salverda en Marcel Pleijte van Alterra onderzoek naar de betekenis van ‘groene burgerkracht’ en wat dit vraagt van het ministerie. Dit resulteerde in het essay: “Meervoudige overheidssturing in open, dynamische en lerende netwerken’ http://edepot.wur.nl/244843

Op vele plekken ontstaan initiativen en activiteiten in de natuur voor ‘special kids’: kinderen met bijvoorbeeld autisme, ADHD of aanverwante denk- en handelspatronen. Op 11 november 2012 werd een symposium georganiseerd om expertise en ervaring in het werken met special kids in een natuurlijke context op de kaart te krijgen en om inspiratie, kennis en netwerken te delen. En mogelijke matches te vinden tussen aanbieders en vragers. Samen met integratief therapeut Yvon Schuler van Orgyd Kindergroen gaf ik een workshop over natuurtherapie. Voor meer info: www.natuurlijkheden.nl

Van 6-8 september werd op en rond Kasteel de Berckt in het Limburgse Baarlo voor het eerst in Nederland het internationale People Plant Symposium gehouden. Ik maakte deel uit van het organiserend comite van dit congres. Voor een gevarieerd internationaal publiek spraken onder meer Agnes van den Berg, Bram van der Klundert en Matthijs Schouten over diverse aspecten van de relatie tussen natuur, gezondheid en welzijn. Het leren van en met de natuur stond hierbij centraal. Naast plenaire lezingen was er een aantal (interactieve) workshops en kregen deelnemers gratis toegang tot de nabijgelegen Floriade. Het congres was een groot succes. Inmiddels is er een prachtige DVD ‘Healing Nature’ met een impressie van het congres verkrijgbaar. Voor meer informatie zie: www.IPPS2012.com