Wonderlijk toch, hoe een kunstenaar je in het hart weet te raken.
Afgelopen vrijdag gingen we naar de expositie Bruiloft in de Ketelfactory, een kleine maar prachtige tentoonstellingsruimte in Schiedam. Deze expositie van viltkunstenaar Claudy Jongstra is een ode aan twee pioniers uit begin vorige eeuw door wie zij zich liet inspireren: Jacoba van Heemskerck en Marie Tak van Poortvliet. Twee vrouwen die hun tijd ver vooruit waren en wier liefde voor de natuur de een inspireerde tot schilderkunst in krachtige lijnen en heldere kleuren en de ander tot het opzetten van het eerste BD landbouwbedrijf in Nederland. Bij binnenkomst in de Ketelfactory word je onmiddellijk geraakt door een explosie van stralend geel in vele nuances. De kleuren van wind door goudgeel graan op een zomerdag. Er vlakbij het contrast van een doek met een ritmisch patroon van witgrijze vormen op nachtblauw indigo. Dat blauw zo’n diepe, warme kleur kan zijn. Even verderop een klein schilderij ‘bos in de zomer’ van Jacoba van Heemskerck naast een prachtig gedicht van Hans Andreus over de verbinding tussen bomen en mensen. ‘Een boom is een bruiloft’. Ook de andere werken die er hangen spreken van natuur, van zonlicht, van beweging en verbinding. We zijn diep onder de indruk.
Verwondering en liefde voor de natuur, verbinding én het willen zorgdragen voor de aarde zijn kernwaarden in leven en werk van Claudy Jongstra. Ik word al heel lang geraakt en geïnspireerd door haar wonderschone viltkunst. Een paar jaar geleden bezocht ik haar atelier in Spannum, klein dorpje in Friesland. Stapels vilt in de meest prachtige kleuren en texturen. Een paar vrouwen uit de omgeving zitten te spinnen en te kaarden. Wol staat te trekken in grote ketels met plantaardige kleurstoffen. In de schuur, op een grote tafel, een viltwerk in wording. Op een lichte ondergrond rode, roze en goudgele vlekjes. Alsof je naar een heldere vijver kijkt waarop fragiele bloemblaadjes zijn neergedwarreld. In de tuin bloeien allerlei verfplanten. Achterin de tuin een paar bijenkorven en dan het weidse landschap onder Hollandse luchten. Het beeld staat me nog haarscherp voor de geest.
Ze maakt vilt met een verhaal. En wil niet alleen schoonheid in de wereld brengen maar mensen ook inspireren tot leven en werken vanuit duurzaamheid. Esthetiek en ethiek onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanuit een holistische benadering en vanuit het sluiten van kringlopen. Alles wordt handgemaakt, het hele productieproces in eigen hand. De wol komt van haar eigen kudde Drentse heideschapen. Een van de oudste schapenrassen van Europa, dat langzamerhand dreigt te verdwijnen. De materialen worden geverfd met plantaardige grondstoffen die ze zelf laat verbouwen op biodynamische wijze. Dat geeft de planten meer kleurkracht en -kwaliteit. Jongstra doet eindeloos onderzoek naar de manier waarop de ‘oude meesters’ verfden met meekrap, wouw en andere planten. Inmiddels heeft ze honderden recepten voor plantaardige verf. Haar werk vraagt tijd en krijgt de tijd. Meekrap bijvoorbeeld heeft drie jaar nodig om te groeien en twee jaar om te drogen. Pas dan geeft de wortel van deze plant zijn vele rode kleurnuances prijs. Elke plant heeft zo zijn ‘juiste moment’. En in het verfproces is er het juiste moment om de kleur in de wol te ‘vangen’. Dat vraagt om observatievermogen, geduld en sensitiviteit van degene die er mee wil werken.
Claudy Jongstra begon als modeontwerper maar kon zich niet vinden in de vluchtigheid van die wereld en de hectiek van steeds maar weer nieuwe collecties. In het Textielmuseum in Tilburg zag ze een vilten yurt en was meteen gegrepen door dit oeroude materiaal dat beschermt tegen de elementen. Ze begon er mee te experimenteren en is daar inmiddels al 20 jaar mee bezig. De cultuurhistorie en het natuurlijke erfgoed van de oeroude ambachten van vilten en plantaardig verven krijgen door haar filosofie en werk nieuwe dimensies. Nu verzachten haar doeken en wandbekledingen de vaak strenge architectuur van openbare en zakelijke gebouwen over de hele wereld. Maar ze hangen ook in ziekenhuizen en psychiatrische instellingen. Zodat zoveel mogelijk mensen in aanraking kunnen komen met de helende werking van het vilt en de kleuren. ‘Het opent je gevoelsleven en brengt troost. Er is iets met het materiaal dat heel diep bij mensen binnenkomt’ zegt Jongstra in de film Paradise Reset. In het gloednieuwe Friese museum hangt een doek van 6 bij 23 meter dat het Friese landschap verbeeldt in prachtig gelijnde kleurlagen: klei, horizon en lucht.
Het werk van Claudy Jongstra laat zich nauwelijks in woorden vangen, het kan eigenlijk alleen beleefd worden, zintuiglijk en op zielsniveau. Wie het ziet en vooral ook aanraakt kan niet anders dan zich laten beroeren door de prachtige kleuren en de textuur van de materialen. En kan niet anders dan zelf vertragen. En wat is dat een weldaad. Viltkunst als balsem voor de ziel.
De tentoonstelling in de Ketelfactory is nog tot 17 november gratis te bezichtigen. Bij de expositie is een boekje inclusief videoportret te verkrijgen. http://www.deketelfactory.nl
