Enig tijd geleden kocht ik het boek: ‘Restoration Agriculture: Real-world permaculture for farmers.’ van Mark Shepard. Inmiddels is het door Maranke Spoor en Lucas Brouns vertaald in het Nederlands onder de titel Herstellende Landbouw. En dat is precies wat Shepard beoogt: landbouw die de natuur helpt herstellen in plaats van dat ze haar uitput, zoals in de hedendaagse industriële landbouw volop gebeurt. Shepard wil veerkrachtige agro-ecologische systemen met meerjarige en polyculturele systemen van eetbare gewassen. Die geïnspireerd zijn op hoe de natuur het zelf organiseert. Uitgaande van lokale omstandigheden en mogelijkheden. ‘Restorative agriculture = agriculture of biomimicry’. Op zijn eigen, naar goed Amerikaans gebruik en voor Nederlandse begrippen, behoorlijk grote landbouwbedrijf past hij dit principe zelf al jaren toe. Maar dan wel volledig economisch rendabel. Want er moet brood op de plank. Permacultuur met een gezond verdienmodel. Die flink zoden aan de dijk zet. En dus ook grootschalig is.

Stichting Van Akker naar Bos, haalde hem naar Nederland voor een aantal lezingen en een tour langs verschillende voedselbossen en permacultuurprojecten. Ik woonde een lezing bij op de Universiteit van Wageningen. In een afgeladen zaal vol met nieuwsgierige en leergierige studenten. Dat geeft hoop voor de toekomst. Rasentertainer Shepard gooide een aantal keren flink de knuppel in het hoenderhoek. Permacultuur zoals het hier bedreven wordt vindt hij maar gefröbel in de marge met een kruidenspiraaltje hier en een buurttuintje daar. Waar blijven de economisch rendabele systemen? Hoe denken we in godsnaam zo een alternatief te bieden voor de huidige industriële landbouw? Waarom zijn we zo voorzichtig? Waarom denken we zo klein? Zijn advies aan de Wageningse studenten: als je iets met landbouw wilt doen, kjjk dan niet naar de verwoestende manier waarop het nu gebeurt, maar doe het meteen goed. En begin dus nu want we hebben wel een aarde te redden!

Zijn betoog werd gelardeerd met fraaie en minder fraaie beelden van hoe het kan en hoe het niet moet. Zijn eigen bedrijf  – eigenlijk een verzameling kleine bedrijfjes die allemaal hun eigen broek moeten ophouden – laat zien hoe er op grote schaal landbouw bedreven kan worden die toch recht doet aan de aarde en de natuur. Maar werpt tegelijkertijd vragen op over die schaal. Hoe kunnen we deze principes ook rendabel toepassen op het Nederlandse schaalniveau? Betekent dat het niet het veel meer leren denken in regionale systemen?

Bij het zien van alle beelden van zijn hoogproductieve en grootschalige bedrijf bekroop me overigens ineens een sterk verlangen naar schoonheid. Waar zijn de hoogproductieve systemen die niet allen voedsel voor de maag produceren maar ook voor de ziel en voor alle zintuigen? Boerderijen die in alle opzichten een herstellende en helende plek zijn. Die voeden in alle opzichten.

Genoeg Food for Thought dus. En lezen dat boek! Want het is behoorlijk interessant.

Een verslag van de tour van Shepard vind je op de site van Van Akker naar Bos en een interessant interview met hem in de Volkskrant.

Vandaag is de Internationale Dag van de Rechten van het Kind. Geen enkel kind op de wereld verdient het te moeten vluchten voor geweld. Dat besef komt weer hard binnen als je alle beelden ziet van vluchtelingenkinderen. En ook als je zelf die kinderen ziet rondlopen op Heumensoord, het vluchtelingenkamp bij Nijmegen. Waar duizenden volwassenen en kinderen vanuit verschillende culturen samen moeten leven in tenten, zonder enig privacy en alleen met het hoogstnoodzakelijke aan bezittingen.

Vandaag was ik er weer even, op Heumensoord. Om een pan soep te brengen voor de vrijwilligers van netwerk Springzaad die gezamenlijk en geheel belangeloos een natuurspeelplek en ontmoetingsplek aanleggen voor vluchtelingenkinderen en hun ouders. Zodat zij daar even op verhaal kunnen komen, kunnen spelen en elkaar kunnen ontmoeten. En de sores even van zich af kunnen zetten. En gewoon weer even kind kunnen zijn. Een prachtig initiatief van Natuurmonumenten (eigenaar van de grond) en Springzaad. Ik heb vorige week een dag meegeholpen en was onder de indruk. Van de kindertjes die zo graag contact willen maken en zichzelf al wat woordjes Nederlands hebben aangeleerd, van de jongeman uit Iran die spijkers en een hamer kwam lenen omdat hij iets wilde maken ter gedachtenis aan de slachtoffers van de aanslag in Parijs. Van de volwassenen die wilden komen helpen en vertelden dat dit het mooiste was dat ze in tijden hadden meegemaakt.

Geweldig wat een groep bevlogen mensen in een week voor elkaar krijgt. En wat is Springzaad toch een geweldig netwerk om deel van te mogen uitmaken.

ps: De natuurspeelplek is op 13 december feestelijk geopend. Voor een verslag van Springzaad kijk hier. Ook het Vakblad voor Natuur en Landschap schreef er een mooi artikel over.

pps: Het vluchtelingenkamp Heumensoord is in de loop van het voorjaar ontruimd en de bewoners zijn verspreid over AZC’s door heel Nederland. De plek was weer nodig voor de jaarlijkse Vierdaagse. De natuurspeelplek is verlegd naar een plek een eindje verderop.