Met enige regelmaat schrijf ik recensies van boeken over kinderen en natuur. De laatste was over het mooie boek Kaboutersoep en wonderblaadjes van Ity Busstra. Ity, van huis uit kleuterleidster, heeft in Dedemsvaart een prachtige speel-beleef-ontdektuin aangelegd waar jonge kinderen met hun ouders kunnen komen. Ze heeft haar visie op ‘groen opgroeien’ en haar ervaringen met de kinderen in de tuin nu vastgelegd in tekst en beeld. Voor iedereen die met kleine kinderen leeft of werkt en meer natuubeleving in het dagelijks bestaan wil incorporeren een aanrader. Het boek is uitgegeven door Adrie Beyen. Zie voor meer info en mijn recensie de site van A3 boeken.
Categoriearchief: Zin In Groen
Imkeren vanuit vertrouwen
Voor de blogpagina van Groen en Doen doe ik verslag van mijn activiteiten in het kader van de subsidievoucher die ik mocht ontvangen. Onderstaand mijn laatste blogje.
Afgelopen zaterdag was alweer de laatste lesdag van de opleiding Imkeren op biodynamische grondslag. Jammer dat het voorbij is, er valt nog zoveel te leren en te bespreken. Het imkeren uitgaande van ‘het wezen van de bij’ past in elk geval zeer bij me. De principes en het maatschappelijk geëngageerd zijn van de biodynamische landbouw intrigeren me en de effecten die er mee bereikt worden vind ik vaak indrukwekkend. De uitleg vanuit de antroposofie kan ik niet in alle gevallen volgen of rijmen en soms krijg ik er zelfs behoorlijk jeuk van. Daar valt dus nog flink op te kauwen…. Ik heb in elk geval de landelijke bd-imkerdag van volgend jaar maart vast dikgedrukt in de agenda gezet. Allerhande vragen van cursisten passeerden deze dag de revue; van het belang van dracht, tot de praktijk van het inwinteren en het al dan niet gebruiken van chemische middelen tegen varroa en andere ziekten en of daar geen natuurlijke alternatieven voor zijn. Zou het bijvoorbeeld niet mogelijk kunnen zijn de bijen te ondersteunen met kruidenpreparaten zoals ook gebeurt met andere dieren, bodem en planten? In elk geval staat vast dat het ondersteunen van de immes met goede en zuivere dracht van cruciaal belang is. Elke imker zou eigenlijk een lokale drachtkalender moeten maken zodat je kunt zien wanneer en waar de bijen hun stuifmeel en nectar halen. Maar vooral ook: wanneer de ‘gaten vallen’ tussen de verschillende hoofddrachten en hoe je die op kunt vangen door het aanplanten en zaaien van bloemen en bloeiende struiken en bomen. Dracht, dracht en nog eens dracht, het kan niet vaak genoeg gezegd worden. Maar dan wel van zuivere kwaliteit, dus zonder pesticiden. Ook kwamen de dilemma’s van het ‘anders imkeren dan regulier gebruikelijk is’ aan de orde. Ik kies er bijvoorbeeld voor om niet tegen varroa te behandelen. Het (preventief) gebruik van chemische middelen bij mijn bijen past mij niet, heb ik gemerkt. Ik denk dat wanneer we de bijen maar blijven behandelen we ze nooit de kans zullen geven om weerbaar te worden. Dit kan betekenen dat je ook volken zult verliezen, maar hier geldt tegelijkertijd dat elke imker wel eens een volk verliest. Bovendien lijkt ook steeds duidelijker te worden dat nooit-behandelde volken geen structureel hoger sterftecijfer laten zien dan regulier behandelde volken. Ik merk dat de keuze om niet te behandelen, evenals de keuze voor natuurraat, het niet knippen van koninginnen, het verwelkomen van darren in het volk en de voor mij vanzelfsprekendheid van het laten zwermen, vaak moeten worden uitgelegd, of liever gezegd verdedigd. Het grijpen naar chemische middelen en het op allerlei wijze ingrijpen in het wezen van het bijenvolk is echt nog steeds gemeengoed. Het lijkt bijna een keuze te worden tussen imkeren uit angst en controle en imkeren uit hoop en vertrouwen in de uiteindelijke weerbaarheid van de bij, waarbij de imker niet stuurt maar ondersteunt. Dat vraagt om moed en om loslaten. Wat dat betreft is imkeren een perfecte spiegel van het leven…..
Dit blogje is ook verschenen op de site van Groen en Doen.
Artikel Educare: Wat het hart raakt, raakt het brein
Voor het herfstnummer van Educare deed ik een interview met Alexandra van der Hilst. Zij zet zich al jarenlang met hart en ziel in voor kunst in leren. Ze schreef het boek: Voorbij de kaders; Verwondering over onze leer-kracht en bewondering voor onze leerkracht, waarin ze pleit voor een meer gevarieerd aanbod in vorm en verwerking van leerstof. Ze is er van overtuigd dat kunst een belangrijk medium is om kinderen ‘bij de les’ te houden. Kunst heeft zeggings- en creatiekracht en is daarmee een krachtig leer-middel.
Het artikel kun je hier nalezen:
Sinds ik met bijen leef is mijn wereld veranderd
Vanuit de regeling Groen en Doen ontving ik een subsidievoucher voor mijn project met betrekking tot natuurlijk imkeren. Voor de blogpagina doe ik regelmatig verslag van mijn belevenissen. onderstaand mijn laatste blogje.
Ecologische woonwerkgemeenschap de Homuschemuhl, net over de grens bij Millingen, viert de wisseling van de seizoenen met een lunchbijeenkomst waarvoor aan de hand van een speciaal thema een muzikant en een gastspreker worden uitgenodigd. Voor de zomerlunch, nét na de langste dag, hadden ze mij gevraagd om te komen vertellen over bijen. In de tuin, tijdens een geweldige huisgemaakte maaltijd met biologische producten van hun eigen land, heb ik aan de hand van het bijzondere gedicht ‘The Bees’ van Carol Ann Duffy en mijn eigen ervaringen verteld over de magie van de imme, over hoe bijen mijn kijk op de wereld hebben veranderd en over het belang van biodiversiteit. Ook had ik foto’s en onderdelen meegenomen van de hangkorf die ik heb gevlochten, om de gasten kennis te laten maken met een van de meest natuurlijke behuizingen die er zijn voor bijen. Natuurlijk mocht iedereen een klein beetje vloeibaar zonlicht proeven en ging er een zakje biologisch bijenbloemenmengsel mee naar huis om daar een steentje BIJ te dragen aan een bijvriendelijke omgeving. Het was een bijzondere middag met een geanimeerd gezelschap. Veel dank aan de bewoners van de Homüschemühl voor de uitnodiging en hun gastvrijheid. Ik heb zo het vermoeden dat in hun prachtige tuin binnen niet al te lange tijd ook een bijenvolk gehuisvest zal zijn….. www.homuschemuhl.nl.
Deze blog verscheen ook op de site van Groen en Doen.
Van koeien(poep), wormen en bijen
Voor de blogpagina van Groen en Doen doe ik verslag van mijn activiteiten in het kader van de subsidievoucher die ik mocht ontvangen. Onderstaand mijn laatste blogje.
De eerste lesdag van de opleiding BD imkeren zit er inmiddels op. Een boeiende dag waarin uitgebreid werd ingegaan op de relatie tussen mens en aarde. En op een holistische kijk op landbouw vanuit ‘levend denken’ en vanuit verbinding. Landbouw die iets toevoegst aan de (sociale) omgeving. Waarin koeien een speciale plek innemen en er veel aandacht is voor de gezondheid van de bodem, waarbij wormen dan weer belangrijke graadmeter zijn. Bijen nemen in zo’n systeem van levende landbouw ook weer een bijzondere plek in. Daar gaan we het ongetwijfeld nog veel uitgebreider over hebben… Binnenkort de eerste praktijkles.
Ondertussen is mijn eigen hangkorf voor de bijen vrijwel helemaal klaar. Op een vroege zondagochtend togen we met een tas en een schepje het nabijgelegen natuurgebied in om verse koeienpoep te ‘oogsten’. Die hebben we vervolgens vermengd met water en kalk. Zo ontstond een papje dat ik op de korf heb gesmeerd. Eenmaal opgedroogd vormt dit een dichte maar toch ademende laag die het stro zal beschermen tegen weersinvloeden. Ook schijnt de kalk een desinfecterende werking te hebben. Vroeger werd deze techniek door imkers vaak toegepast, maar dit verdween grotendeels met het korfimkeren. De korf moet nu enig tijd drogen en dan kan het geheel in de stellage worden gehangen. Klaar voor de eerste zwerm van dit voorjaar.
Artikel Educare: Groene Vingertjes
Voor het voorjaarsnummer van Educare schreef ik een artikel over groene kinderopvang. In dit nummer staan nog meer mooie artikelen over natuurbeleving voor kinderen. Educare is een tijdschrift en netwerk over opvoeden en opgroeien vanuit verbondenheid. Je kunt op hun site meer informatie vinden of je abonneren op de nieuwsbrief. Kijk hier voor meer informatie. Je kunt mijn artikel hier nalezen.
Een stellage voor de hangkorf
Nadat ze vroeg in de ochtend eerst een prachtig ooievaarsnest hadden geplaatst op schooltuinen de Wielewaal, kwamen de mannen van Stadsboom vanmiddag de stellage voor mijn bijenhangkorf brengen. Stadsboom is een Nijmeegse maatschappelijke onderneming waar jongens met afstand tot de arbeidsmarkt de kans krijgen om onder begeleiding het ambacht van houtbewerken te leren om hiermee, op termijn, de stap te kunnen maken naar reguliere werkgevers. 
Stadsboom werkt met hout van lokale bomen die omgewaaid zijn of gekapt moesten worden bijvoorbeeld als gevolg van stormschade of ziekte. De producten worden afgewerkt met ecologische verf of olie. Bovendien gebruikt Stadsboom al het houtafval weer voor de verwarming van de eigen droogkamer. Een prachtig sociaal en duurzaam bedrijf dus. Ik was dan ook blij dat ze de uitdaging wilden aangaan om deze stellage voor me te maken, alleen op basis van de korf en het beeld dat ik in mijn hoofd had. De jongens hebben er hard aan gewerkt en het resultaat mag er dan ook zijn. Het dak kan zelfs scharnieren zodat ik in noodgevallen de korf kan inspecteren. Ontzettend bedankt jongens! Voor meer informatie: www.stadsboom.nl
Binnenkort plaatsen we de stellage met korf in de bijentuin en kan de eerste zwerm die afkomt haar intrek nemen. Maar voor het zover is moet de korf nog worden ingesmeerd met een mengsel van kalk en koeienpoep om het stro te beschermen tegen weersinvloeden. Maar dat is weer een heel ander verhaal….
Deze blog verscheen ook op www.groenendoen.nu
Artikel Educare: Gezocht, creativiteit in onderwijs
Er verschijnen regelmatig bijdragen van mijn hand in het tijdschrift Educare. Voor het winternummer schreef ik een artikel over het belang van creativiteit in onderwijs.
Je kunt het hier nalezen. Educare-2014-1-GezochtCreativiteitInOnderwijs
Educare is een netwerk en tijdschrift dat zich richt op opgroeien en opvoeden vanuit verbondenheid. Meer informatie kun je vinden op www.educare.nl.
Balsem voor de ziel
Wonderlijk toch, hoe een kunstenaar je in het hart weet te raken.
Afgelopen vrijdag gingen we naar de expositie Bruiloft in de Ketelfactory, een kleine maar prachtige tentoonstellingsruimte in Schiedam. Deze expositie van viltkunstenaar Claudy Jongstra is een ode aan twee pioniers uit begin vorige eeuw door wie zij zich liet inspireren: Jacoba van Heemskerck en Marie Tak van Poortvliet. Twee vrouwen die hun tijd ver vooruit waren en wier liefde voor de natuur de een inspireerde tot schilderkunst in krachtige lijnen en heldere kleuren en de ander tot het opzetten van het eerste BD landbouwbedrijf in Nederland. Bij binnenkomst in de Ketelfactory word je onmiddellijk geraakt door een explosie van stralend geel in vele nuances. De kleuren van wind door goudgeel graan op een zomerdag. Er vlakbij het contrast van een doek met een ritmisch patroon van witgrijze vormen op nachtblauw indigo. Dat blauw zo’n diepe, warme kleur kan zijn. Even verderop een klein schilderij ‘bos in de zomer’ van Jacoba van Heemskerck naast een prachtig gedicht van Hans Andreus over de verbinding tussen bomen en mensen. ‘Een boom is een bruiloft’. Ook de andere werken die er hangen spreken van natuur, van zonlicht, van beweging en verbinding. We zijn diep onder de indruk.
Verwondering en liefde voor de natuur, verbinding én het willen zorgdragen voor de aarde zijn kernwaarden in leven en werk van Claudy Jongstra. Ik word al heel lang geraakt en geïnspireerd door haar wonderschone viltkunst. Een paar jaar geleden bezocht ik haar atelier in Spannum, klein dorpje in Friesland. Stapels vilt in de meest prachtige kleuren en texturen. Een paar vrouwen uit de omgeving zitten te spinnen en te kaarden. Wol staat te trekken in grote ketels met plantaardige kleurstoffen. In de schuur, op een grote tafel, een viltwerk in wording. Op een lichte ondergrond rode, roze en goudgele vlekjes. Alsof je naar een heldere vijver kijkt waarop fragiele bloemblaadjes zijn neergedwarreld. In de tuin bloeien allerlei verfplanten. Achterin de tuin een paar bijenkorven en dan het weidse landschap onder Hollandse luchten. Het beeld staat me nog haarscherp voor de geest.
Ze maakt vilt met een verhaal. En wil niet alleen schoonheid in de wereld brengen maar mensen ook inspireren tot leven en werken vanuit duurzaamheid. Esthetiek en ethiek onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanuit een holistische benadering en vanuit het sluiten van kringlopen. Alles wordt handgemaakt, het hele productieproces in eigen hand. De wol komt van haar eigen kudde Drentse heideschapen. Een van de oudste schapenrassen van Europa, dat langzamerhand dreigt te verdwijnen. De materialen worden geverfd met plantaardige grondstoffen die ze zelf laat verbouwen op biodynamische wijze. Dat geeft de planten meer kleurkracht en -kwaliteit. Jongstra doet eindeloos onderzoek naar de manier waarop de ‘oude meesters’ verfden met meekrap, wouw en andere planten. Inmiddels heeft ze honderden recepten voor plantaardige verf. Haar werk vraagt tijd en krijgt de tijd. Meekrap bijvoorbeeld heeft drie jaar nodig om te groeien en twee jaar om te drogen. Pas dan geeft de wortel van deze plant zijn vele rode kleurnuances prijs. Elke plant heeft zo zijn ‘juiste moment’. En in het verfproces is er het juiste moment om de kleur in de wol te ‘vangen’. Dat vraagt om observatievermogen, geduld en sensitiviteit van degene die er mee wil werken.
Claudy Jongstra begon als modeontwerper maar kon zich niet vinden in de vluchtigheid van die wereld en de hectiek van steeds maar weer nieuwe collecties. In het Textielmuseum in Tilburg zag ze een vilten yurt en was meteen gegrepen door dit oeroude materiaal dat beschermt tegen de elementen. Ze begon er mee te experimenteren en is daar inmiddels al 20 jaar mee bezig. De cultuurhistorie en het natuurlijke erfgoed van de oeroude ambachten van vilten en plantaardig verven krijgen door haar filosofie en werk nieuwe dimensies. Nu verzachten haar doeken en wandbekledingen de vaak strenge architectuur van openbare en zakelijke gebouwen over de hele wereld. Maar ze hangen ook in ziekenhuizen en psychiatrische instellingen. Zodat zoveel mogelijk mensen in aanraking kunnen komen met de helende werking van het vilt en de kleuren. ‘Het opent je gevoelsleven en brengt troost. Er is iets met het materiaal dat heel diep bij mensen binnenkomt’ zegt Jongstra in de film Paradise Reset. In het gloednieuwe Friese museum hangt een doek van 6 bij 23 meter dat het Friese landschap verbeeldt in prachtig gelijnde kleurlagen: klei, horizon en lucht.
Het werk van Claudy Jongstra laat zich nauwelijks in woorden vangen, het kan eigenlijk alleen beleefd worden, zintuiglijk en op zielsniveau. Wie het ziet en vooral ook aanraakt kan niet anders dan zich laten beroeren door de prachtige kleuren en de textuur van de materialen. En kan niet anders dan zelf vertragen. En wat is dat een weldaad. Viltkunst als balsem voor de ziel.
De tentoonstelling in de Ketelfactory is nog tot 17 november gratis te bezichtigen. Bij de expositie is een boekje inclusief videoportret te verkrijgen. http://www.deketelfactory.nl
Toekomst Zaaien
In 2006 besloten twee Zwitserse BD boeren een publieksactie te organiseren om consumenten weer te verbinden aan de herkomst van hun voedsel en tegelijkertijd als ode aan gentech-vrije landbouw en (agro)biodiversiteit. Ze nodigden burgers uit om te komen helpen akkers in te zaaien met biologisch wintergraan om zo samen te zorgen voor het voedsel van het nieuwe seizoen. Een daad van verbinding en van hoop. Immers, een gezonde, gifvrije en diverse landbouw is van levensbelang voor de toekomst van mens en aarde. En tegelijkertijd was het ook een daad van verzet tegen de multinationals die de zaadmarkt proberen te beheersen via een systeem van gentechnologie, patenten, dure steriele zaden en pesticiden. Het initiatief van deze twee boeren vond weerklank! Inmiddels werken in 14 Europese landen op meer dan 100 boerderijen boeren en burgers samen aan dit ‘zaaien voor de toekomst’. Sinds vorig jaar doet ook Nederland mee, inmiddels op 10 biodynamische bedrijven verspreid over het hele land. Organisatie ligt in handen van stichting Demeter, stichitng Zaadgoed en de BD vereniging. Voor meer informatie: http://www.stichtingdemeter.nl/toekomst-zaaien-oktober/
Evenals vorig jaar deden wij mee aan Toekomst Zaaien op de Natuurakkers Doornik in Bemmel. Op deze akkers, inmiddels al 32 hectares, worden verschillende oude graansoorten op BD wijze geteeld. De akkers zijn omzoomd met brede bloem- en kruidenrijke randen en vlechtheggen als nest- en schuilgelegenheid en voedselbron. Het gebied is daarmee een paradijs voor vele soorten vogels en insecten die op hun beurt weer zorgen voor natuurlijke bestrijding van plagen, het verspreiden van zaden en bestuiving. Vorig jaar waren we met meer dan 160 mensen en het was een magische gebeurtenis. Het gezamenlijk en gelijktijdig graan werpen over een akker is een eeuwenoude handeling. Aards, maar ook met een spirituele betekenis. Je weet je hiermee verbonden met het vruchtbare land dat de oogst en het voedsel van het komende jaar voortbrengt. En tegelijkertijd verbindt het je met de boer(in) die met aandacht en zorg dat land bewerkt, de planten koestert en het graan oogst. En tot slot met de bakker die het graan verwerkt tot jouw dagelijkse brood. Het herinnert je aan de opgave om als mens zorgvuldig om te gaan met de aarde. Vandaag was het door de overvloedige regenval van de afgelopen dagen niet mogelijk om de akkers in te zaaien. Daarom hebben we, na een bevlogen en bij vlagen poëtisch verhaal van Louis Dolmans die ons meenam in zijn liefde en inspanningen voor natuur, granen en biodiversiteit, met een groep van ongeveer 35 mensen symbolisch de rand van een van de akkers ingezaaid. En ook dat was bijzonder. Op het moment van zaaien was het zelfs even droog. De komende dagen eten wij van het ‘broodje Doornik’ dat we na afloop meekregen. Eerlijk brood, gebakken van emmer en spelt, uit de zaden die vorig jaar op deze akkers werden gezaaid. En daarmee is de cyclus rond. Volgend jaar gaan we weer.
Het gebied is toegankelijk voor wandelaars. Ook worden regelmatig rondleidingen georganiseerd. http://www.doorniknatuurakkers.nl