Netwerk Groen Cement, waar ik bij ben aangesloten, en het Vakblad Kinderopvang hebben 2014 uitgeroepen tot het Jaar van de Groene Kinderopvang. Een leuk en belangrijk initiatief. Immers, het is van belang dat zoveel mogelijk kinderen, ook vanuit de kinderopvang, zo veel en vaak mogelijk in verbinding komen met de natuur. Dit kan zowel binnen als buiten de kinderopvanglocatie. Gelukkig zijn er steeds meer kinderopvangorganisaties die ‘groen’ als belangrijk onderdeel zien van hun identiteit. Zij vergroenen hun buitenruimte, nemen natuur op in hun pedagogische beleidsplannen en leiden de medewerkers op tot ‘natuurcoach’. Toch zijn er ook nog veel kinderdagverblijven die het lastig vinden er handen en voeten aan te geven. Zij denken dat je allerlei ingewikkelde toeren moet uithalen. En laten we eerlijk zijn, in de opleidingen tot pedagogisch medewerker neemt het belang van ‘groen’ voor de ontwikkeling van kinderen helaas nog niet echt een prominente plek in. Met ‘het jaar van de groene kinderopvang’ willen bovengenoemde partijen op een laagdrempelige en enthousiasmerende manier laten zien dat met eenvoudige activiteiten al een groot effect bereikt kan worden. Iedereen die groene activiteiten organiseert voor kinderen die interessant kunnen zijn voor de kinderopvang wordt daarom van harte uitgenodigd om die te plaatsen op de nieuwe website: www.jaarvandegroenekinderopvang.nl. Laten we er met zijn allen een mooi jaar van maken als opmaat naar de groene kinderopvangsector van de toekomst!

Onlangs mocht ik – via een tip van Erna van der Wiel, coördinator speelnatuur van Staatsbosbeheer – een 2daagse train-de-trainer Natuursprong meemaken. Natuursprong is een laagdrempelig beweegprogramma in de natuur met als doel zoveel mogelijk kinderen tussen 4 en 12 jaar naar buiten te krijgen. Initiatiefnemers van het programma zijn Staatsbosbeheer, het NISB, Jantje Beton en Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling. Zij formuleren het als volgt: Natuursprong is een speel- en beweegprogramma in de natuur met professionele begeleiders. Spelen en bewegen is gezonder dan stil zitten. En buiten bewegen is nóg gezonder! In de natuur is van alles te zien en te doen. Hutten bouwen, sporen zoeken en boompje klimmen. Spannende kruip-door-sluip-door paadjes volgen tijdens het stippenspel, zelf touwbruggen bouwen en spellen als ‘ren je rot’ en ‘herken je boom’. Natuursprong is dé manier om kennis te maken van spelen in de natuur. Tijdens Natuursprong leren kinderen allerlei uitdagende en leuke spelletjes die ze na afloop ook zelf kunnen doen, samen met vriendjes en vriendinnetjes en het liefst in een (speel)bos.

Deelnemers aan deze 2daagse training kwamen zowel uit de wereld van sport en bewegen als uit die van natuureducatie. En juist de verbinding tussen die werelden is naar mijn idee een van de sterke punten van dit programma. Tijdens de training maakten we – in de bij tijd en wijle natte bossen van Groesbeek – actief kennis met de inhoud van het programma aan de hand van allerlei spelvormen uit de Natuursprong map, en werden we gecoacht op trainersvaardigheden om bijvoorbeeld pedagogisch medewerkers uit de kinderopvang te leren hoe zij zelf aan de slag kunnen met Natuursprong. Immers, de kinderopvang vormt een belangrijke doelgroep! Dat is ook een van de redenen waarom ik aangesloten ben bij het netwerk GroenCement dat tot doel heeft de kinderopvang te ‘vergroenen’. Een heel mooi voorbeeld van hoe dit kan is hoe landelijke kinderopvangorganisatie SKON het heeft aangepakt. Zij hebben een samenwerkingsverband met Staatsbosbeheer en gaan jaarlijks met honderden BSO kinderen met ‘De Natuurbus’ de natuur in! De training werd verzorgd door Yrsa Wagemaker van Het Huis van Beweging en Monique Hampsink van het NISB. Een waardevolle en bovendien ontzettend leuke training. Ik ga zeker met Natuursprong aan de slag! Het vormt een mooie aanvulling op mijn andere activiteiten in de kindercoaching, kinderyoga en natuurbeleving. Mijn Natuursprong vuurdoop zal zijn op 6 en 8 augustus in het nieuwe Avonturenbos in Groesbeek. Dan mag ik met 80 kinderen de natuur in. Leuk!

De Amerikaanse schrijfster en milieuactiviste Rachel Carson zei ooit dat ieder kind tenminste een volwassene in zijn leven zou moeten hebben om samen het diepe gevoel van verwondering en vreugde te beleven over het mysterie van de wereld waarin we leven. Zij trok zelf dan ook regelmatig met haar kleine neefje bij nacht en ontij de natuur in.

Joseph Cornell is zo’n volwassene. Al meer dan dertig jaar bezorgt hij kinderen – groot en klein – onvergetelijke ervaringen in de natuur. Zijn methodiek Flow Learning, waarbij vooral het leren met het hart centraal staat en hij inspeelt op zowel het bewustzijn en de energie van de groep als die van de natuur, is een onuitputtelijke inspiratiebron voor velen. Zo ook voor mij, onder andere in mijn werk als groene kindercoach en kinderyogadocent. Cornells Engelstalige boeken over Sharing Nature met heerlijk ouderwetse zwart-wit foto’s liggen thuis inmiddels behoorlijk beduimeld ‘voor de grijp’. Een paar jaar geleden had ik het geluk om hem zelf mee te maken tijdens een door Earth Games georganiseerd bezoek aan Nederland. De authenticiteit en het plezier waarmee hij zijn diepe liefde voor de natuur met anderen deelt via creatieve en speelse belevingsactiviteiten maakten toen diepe indruk op me. Cornell weet mensen te raken in het hart en ik ben ervan overtuigd dat wie zich geraakt voelt en zich deel voelt uitmaken van de natuur er ook beter voor zal willen zorgen.

Nu is er dan deze nieuwe Nederlandse uitgave van zijn beide boeken ‘Sharing Nature’, aangevuld met nieuwe spelvormen en aangepast aan de Nederlandse situatie. In het boek wordt de methodiek van Flow Learning uitgelegd en worden 77 verschillende activiteiten, sommige speels, andere meer reflectief beschreven. Daarnaast is het boek gelardeerd met beeldende sfeerbeschrijvingen en prachtige aansprekende foto’s. De foto’s waarop mijn eigen kinderen te zien zijn, brengen bij mij opnieuw de gevoelens van verwondering, verbondenheid en plezier boven die we samen beleefden in de natuur.

De methode van Cornell is zeer laagdrempelig: je hebt er nauwelijks materialen voor nodig en als begeleider hoef je geen diepgaande theoretische kennis van de natuur te hebben. Het gaat immers om voelen en beleven. Het plezier spat er vanaf. Je hoeft er niet voor naar een prachtig natuurgebied ver weg. Het parkje om de hoek en het groene schoolplein voldoen net zo goed. Of je nu een volledige Flow Learning sessie wilt opzetten en uitvoeren met een groep kinderen of gewoon losse activiteiten wilt doen, laat je inspireren. Gebruik dit boek, ga naar buiten en geniet! Een waardevol boek dat uitnodigt tot het beleven van vele magische natuurmomenten.

Recensie voor Groen Cement www.groencement.nl

Een uitgave van A3 boeken is samenwerking met Earth Games ISBN 9789491557040

Tijdens de Ouders Natuurlijk Beurs van 25 mei j.l. mocht ik weer een workshop verzorgen over natuurbeleving met jonge kinderen. Deze beurs richt zich specifiek op (nieuwe) ouders die meer willen weten over een natuurlijke, bewuste en duurzame manier van leven en opvoeden. Er wordt een keur aan interessante lezingen en workshops aangeboden en daarnaast is er een beursplein van vele aanbieders van natuurlijke kleding, draagdoeken speelgoed, kinderboeken en informatie over allerlei aspecten van natuurlijk opvoeden, etc. Het concept past goed bij mijn filosofie en dus was ik ook dit jaar weer graag van de partij. Voor een volle zaal kon ik vertellen over het belang van natuur voor een evenwichtige ontwikkeling van kinderen op fysiek, mentaal en sociaal-emotioneel gebied. En vervolgens gingen we met de hele groep vanzelfsprekend naar buiten om in het bos een aantal natuurbelevingsactiviteiten te doen die geschikt zijn voor jonge kinderen. Met een zakje wilde bloemenzaad ging na afloop iedereen weer op pad naar een volgende lezing of beursbezoek. het was ontzettend leuk om met zo’n groep enthousiaste en geïnteresseerde ouders (én kinderen) aan de slag te zijn. Volgend jaar ben ik er graag weer bij! Voor een impressie van de beurs (en mijn workshop) zie het volgende filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=Jk90FO1QhMg Voor meer info kun je terecht op www.oudersnatuurlijk.nl.

Onlangs reageerde ik op een oproep van De Gelderlander aan lezers om een idee in te zenden voor het gebruik van de ruimte onder de bogen van de nieuwe Nijmeegse stadsbrug De Oversteek. Deze brug is onder meer een eerbetoon aan de gesneuvelde geallieerde soldaten die in het kader van Operatie Market Garden de stad wilden bevrijden. Inspiratie in het opnieuw en levend vormgeven van het concept Market Garden was snel gevonden. De ruimte onder de bogen en het nieuwe eiland in de nevengeul bieden mijns inziens een fantastische plek voor het ontwikkelen van duurzame (stads)landbouw samen met een kwalitatief hoogwaardige voedselmarkt en dito kleinschalige horeca. Dit biedt kansen om de stad weer aan het land te verbinden, producent aan consument en mensen weer aan de oorsprong van hun voedsel. Bovendien biedt het kansen voor duurzaamheid want minder voedselkilometers en dus een kleinere stedelijke ecologische voetafdruk. Het past ook bij Nijmegen vind ik: de stad wil zich immers profileren als groene en duurzame stad en ziet kansen in stadslandbouw en buurtmoestuinen. Mijn idee bleek een van de twee winnende inzendingen en ik werd uitgenodigd om het te komen pitchen tijdens een debatavond in Lux Nijmegen. Erg leuk om te doen! Ik bevond me in het gezelschap van 6 andere ‘pitchers’, de architect en wethouder vd Meer. De ideeën liepen uiteen van onder meer een hopplantage voor Nijmeegs bier en een energiespeeltuin voor kinderen tot een oorlogsmuseum. De architect was erg enthousiast over alle ideeën; hij wil duidelijk reuring onder de brug. De wethouder vond een paar ideeën leuk (waaronder het mijne) maar ging vooral voor het oorlogsmuseum, waarvoor naar ik later hoorde al vergaande plannen zijn. Uit het publiek kreeg ik een aantal enthousiaste reacties op mijn idee. Misschien dus de moeite waard om met een aantal relevante partijen nader uit te werken. Of het nu onder de brug is, of elders rond Nijmegen. Mijn inbreng kun je hier terugzien.

Op veel plekken wordt nagedacht over een natuurbeleid dat aansluit bij de verschillende natuurbeelden die er in de maatschappij bestaan en bij de betrokkenheid en verbinding die velen voelen met de natuur. Dat is geen gemakkelijke opgave. Het Innovatienetwerk heeft onlangs twee essays uitgebracht die kunnen bijdragen aan die zoektocht. In Op zoek naar onze Natuur verkent Bram van de Klundert perspectieven om te komen tot een nieuwe en betekenisvolle verhouding tot de natuur. Dit op basis van een analyse van historisch gegroeide praktijken van natuurbeheer en landschapsonderhoud maar ook van aannames met betrekking tot onder meer draagvlak en weerstand. Uitgaande van de ‘wilderniservaring’, betoogt van de Klundert dat de essentie van de relatie mens-natuur is dat er een autonome natuur is, waar wij ons over kunnen verwonderen en van kunnen houden. Het sublieme als basis voor een nieuw natuurverhaal. In het essay Testament van Terra maakt filosoof Govert Derix een prachtig en verhelderend onderscheid tussen ‘vertelde’ en ‘vertellende’ natuur. Ofwel natuur die door mensen is bestemd en daarmee onttoverd en vergeten tegenover natuur die vol is van eigen en eigenzinnige stemmen. Natuur die bij mensen een verlangen oproept en daarmee ook verbinding en betrokkenheid. Het gebrek aan betrokkenheid van burgers bij het natuurbeleid, zo stelt Derix, hangt samen met een eenzijdige focus op de natuur als vertelde natuur. We moeten weer op zoek naar verhalen van de vertellende natuur. En naar een nieuw natuurbeleid dat kan betoveren en bevreemden. Twee prachtige boeken die aanzetten tot dieper nadenken over en doorvoelen van de relatie tussen mens en natuur. En die bovendien geheel gratis zijn te downloaden via de site van het Innovatienetwerk. Zeer aan te raden!

Samen met Irini Salverda van Alterra schreef ik voor Ruimtevolk een blog over omdenken in natuurbeleid. De overheid is naarstig op zoek naar een natuurbeleid dat meer recht doet aan de veranderende samenleving. Dat vergt wel creativiteit en lenigheid van geest. Op basis van onderzoek dat we deden naar meervoudige overheidssturing in de dynamische netwerksamenleving en de vele inspirerende voorbeelden van burgerbetrokkenheid en zelfsturing die we in dat kader tegenkwamen, betogen we dat het tijd wordt voor het loslaten van het ‘verliesdenken’. Het natuurbeleid is nu vooral gericht op beschermen van wat verloren dreigt te gaan: soorten, habitats, biodiversiteit. Dit resulteert in communicatie over natuur in termen van gebod en verbod. Niet zo vreemd dat het draagvlak terugloopt. Let wel: voor het natuurbeleid, niet voor de natuur. Het kan ook anders. Stel eens dat natuur primair zou worden gezien als opbrengstgenerator van maatschappelijk welbevinden? En stel dat natuur zou worden gecommuniceerd in termen van vreugde en welzijn? Het volledige blog vind je hier.

De WUR organiseerde op 21 maart de studiedag ‘Zelforganisatie is beter voor natuur’. Tijdens deze dag bleek met name uit een aantal praktijkvoorbeelden dat dit niet per definitie het geval is, maar dat er zeker mogelijkheden zijn voor grote betrokkenheid van ‘burgers’ bij natuur. En dat het loont hiermee te experimenteren. Van de overheid maar ook van de ’traditionele’ natuurbeherende organisaties vraagt dit overigens wel een andere houding. Dat dit goed mogelijk is bewijst het voorbeeld van het Curringherveld. Het Groningse dorp Kornhorn (700 inwoners) beheert via een stichting dit gebied dat door Staatsbosbeheer in 1997 werd verworven als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. SBB wilde invulling geven aan het concept ‘vermaatschappelijking’ en betrok vanaf het begin het dorp actief bij inrichting en beheer. Zozeer zelfs dat in 2001 het gebied werd overgedragen aan het dorp in de vorm van een bruikleen-beheer overeenkomst. Het dorp is nu zelf verantwoordelijk voor het beheer en ontvangt jaarlijks een financiële vergoeding. Inmiddels krijgt de plaatselijke school er buitenonderwijs, vindt elk jaar een cultureel festival plaats en zijn wandelpaden en bruggetjes aangelegd. Voor de dorpsbewoners uit zich de waarde van het gebied in een grote betrokkenheid. Opzichter Nico Boele, vanaf het begin vanuit SBB aanjager, verwoordde het treffend: ‘Het juridisch eigendom is niet zo relevant; veel belangrijker is het spirituele eigenaarschap’. Inspirerend! Klik hier voor een sfeerimpressie van de WUR en de verschillende presentaties.

Woensdag 20 maart hield Dieuwke Hovinga – onder grote belangstelling – haar lectorale rede Van Deadline naar Lifeline – Natuur als groeiruimte voor Kinderen. Zij bezet op de Hogeschool Leiden het lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind, een initiatief van de HSL, Veldwerk Nederland en de Thomas Moore Academie. Ter gelegenheid van de rede was een minisymposium georganiseerd rond de centrale vraag hoe natuur van betekenis kan zijn voor een gezonde ontwikkeling van kinderen, in onze hectische tijd waarin volwassenen en kinderen leven van deadline naar deadline. Hovinga pleitte voor natuur als pedagogische ruimte en als een vanzelfsprekendheid in opvoeding en onderwijs. Daar kan ik het vanuit Zin in Groen alleen maar hartgrondig mee eens zijn. Ik ben benieuwd naar de resultaten van haar onderzoek. Voor meer info: http://www.hsleiden.nl/lectoraten/natuur-ontwikkeling-kind/onderzoek