Artikel Educare: Groene Vingertjes

Voor het voorjaarsnummer van Educare schreef ik een artikel over groene kinderopvang. In dit nummer staan nog meer mooie artikelen over natuurbeleving voor kinderen. Educare is een tijdschrift en netwerk over opvoeden en opgroeien vanuit verbondenheid. Je kunt op hun site meer informatie vinden of je abonneren op de nieuwsbrief.  Kijk hier voor meer informatie. Je kunt mijn artikel hier nalezen.

Educare-2014-2-GroeneVingertjesNatuurbelevingKinderopvang

Een stellage voor de hangkorf

Nadat ze vroeg in de ochtend eerst een prachtig ooievaarsnest hadden geplaatst op schooltuinen de Wielewaal, kwamen de mannen van Stadsboom vanmiddag de stellage voor mijn bijenhangkorf brengen. Stadsboom is een Nijmeegse maatschappelijke onderneming waar jongens met afstand tot de arbeidsmarkt de kans krijgen om onder begeleiding het ambacht van houtbewerken te leren om hiermee, op termijn, de stap te kunnen maken naar reguliere werkgevers. de mannen van stadsboom Stadsboom werkt met hout van lokale bomen die omgewaaid zijn of gekapt moesten worden bijvoorbeeld als gevolg van stormschade of ziekte. De producten worden afgewerkt met ecologische verf of olie. Bovendien gebruikt Stadsboom al het houtafval weer voor de verwarming van de eigen droogkamer. Een prachtig sociaal en duurzaam bedrijf dus. Ik was dan ook blij dat ze de uitdaging wilden aangaan om deze stellage voor me te maken, alleen op basis van de korf en het beeld dat ik in mijn hoofd had. De jongens hebben er hard aan gewerkt en het resultaat mag er dan ook zijn. Het dak kan zelfs scharnieren zodat ik in noodgevallen de korf kan inspecteren. Ontzettend bedankt jongens! Voor meer informatie: www.stadsboom.nl

hangkorf stellage (427x640)Binnenkort plaatsen we de stellage met korf in de bijentuin en kan de eerste zwerm die afkomt haar intrek nemen. Maar voor het zover is moet de korf nog worden ingesmeerd met een mengsel van kalk en koeienpoep om het stro te beschermen tegen weersinvloeden. Maar dat is weer een heel ander verhaal….

Deze blog verscheen ook op www.groenendoen.nu

Artikel Educare: Gezocht, creativiteit in onderwijs

Er verschijnen regelmatig bijdragen van mijn hand in het tijdschrift Educare. Voor het winternummer schreef ik een artikel over het belang van creativiteit in onderwijs.

Je kunt het hier nalezen. Educare-2014-1-GezochtCreativiteitInOnderwijs

Educare is een netwerk en tijdschrift dat zich richt op opgroeien en opvoeden vanuit verbondenheid. Meer informatie kun je vinden op www.educare.nl.

Balsem voor de ziel

Wonderlijk toch, hoe een kunstenaar je in het hart weet te raken.

Afgelopen vrijdag gingen we naar de expositie Bruiloft in de Ketelfactory, een kleine maar prachtige tentoonstellingsruimte in Schiedam. Deze expositie van viltkunstenaar Claudy Jongstra is een ode aan twee pioniers uit begin vorige eeuw door wie zij zich liet inspireren: Jacoba van Heemskerck en Marie Tak van Poortvliet. Twee vrouwen die hun tijd ver vooruit waren en wier liefde voor de natuur de een inspireerde tot schilderkunst in krachtige lijnen en heldere kleuren en de ander tot het opzetten van het eerste BD landbouwbedrijf in Nederland. Bij binnenkomst in de Ketelfactory word je onmiddellijk geraakt door een explosie van stralend geel in vele nuances. De kleuren van wind door goudgeel graan op een zomerdag. Er vlakbij het contrast van een doek met een ritmisch patroon van witgrijze vormen op nachtblauw indigo. Dat blauw zo’n diepe, warme kleur kan zijn. Even verderop een klein schilderij ‘bos in de zomer’ van Jacoba van Heemskerck naast een prachtig gedicht van Hans Andreus over de verbinding tussen bomen en mensen. ‘Een boom is een bruiloft’. Ook de andere werken die er hangen spreken van natuur, van zonlicht, van beweging en verbinding. We zijn diep onder de indruk.

Verwondering en liefde voor de natuur, verbinding én het willen zorgdragen voor de aarde zijn kernwaarden in leven en werk van Claudy Jongstra. Ik word al heel lang geraakt en geïnspireerd door haar wonderschone viltkunst. Een paar jaar geleden bezocht ik haar atelier in Spannum, klein dorpje in Friesland. Stapels vilt in de meest prachtige kleuren en texturen. Een paar vrouwen uit de omgeving zitten te spinnen en te kaarden. Wol staat te trekken in grote ketels met plantaardige kleurstoffen. In de schuur, op een grote tafel, een viltwerk in wording. Op een lichte ondergrond rode, roze en goudgele vlekjes. Alsof je naar een heldere vijver kijkt waarop fragiele bloemblaadjes zijn neergedwarreld. In de tuin bloeien allerlei verfplanten. Achterin de tuin een paar bijenkorven en dan het weidse landschap onder Hollandse luchten. Het beeld staat me nog haarscherp voor de geest.

Ze maakt vilt met een verhaal. En wil niet alleen schoonheid in de wereld brengen maar mensen ook inspireren tot leven en werken vanuit duurzaamheid. Esthetiek en ethiek onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanuit een holistische benadering en vanuit het sluiten van kringlopen. Alles wordt handgemaakt, het hele productieproces in eigen hand. De wol komt van haar eigen kudde Drentse heideschapen. Een van de oudste schapenrassen van Europa, dat langzamerhand dreigt te verdwijnen. De materialen worden geverfd met plantaardige grondstoffen die ze zelf laat verbouwen op biodynamische wijze. Dat geeft de planten meer kleurkracht en -kwaliteit. Jongstra doet eindeloos onderzoek naar de manier waarop de ‘oude meesters’ verfden met meekrap, wouw en andere planten. Inmiddels heeft ze honderden recepten voor plantaardige verf. Haar werk vraagt tijd en krijgt de tijd. Meekrap bijvoorbeeld heeft drie jaar nodig om te groeien en twee jaar om te drogen. Pas dan geeft de wortel van deze plant zijn vele rode kleurnuances prijs. Elke plant heeft zo zijn ‘juiste moment’. En in het verfproces is er het juiste moment om de kleur in de wol te ‘vangen’. Dat vraagt om observatievermogen, geduld en sensitiviteit van degene die er mee wil werken.

Claudy Jongstra begon als modeontwerper maar kon zich niet vinden in de vluchtigheid van die wereld en de hectiek van steeds maar weer nieuwe collecties. In het Textielmuseum in Tilburg zag ze een vilten yurt en was meteen gegrepen door dit oeroude materiaal dat beschermt tegen de elementen. Ze begon er mee te experimenteren en is daar inmiddels al 20 jaar mee bezig. De cultuurhistorie en het natuurlijke erfgoed van de oeroude ambachten van vilten en plantaardig verven krijgen door haar filosofie en werk nieuwe dimensies. Nu verzachten haar doeken en wandbekledingen de vaak strenge architectuur van openbare en zakelijke gebouwen over de hele wereld. Maar ze hangen ook in ziekenhuizen en psychiatrische instellingen. Zodat zoveel mogelijk mensen in aanraking kunnen komen met de helende werking van het vilt en de kleuren. ‘Het opent je gevoelsleven en brengt troost. Er is iets met het materiaal dat heel diep bij mensen binnenkomt’ zegt Jongstra in de film Paradise Reset. In het gloednieuwe Friese museum hangt een doek van 6 bij 23 meter dat het Friese landschap verbeeldt in prachtig gelijnde kleurlagen: klei, horizon en lucht.

Het werk van Claudy Jongstra laat zich nauwelijks in woorden vangen, het kan eigenlijk alleen beleefd worden, zintuiglijk en op zielsniveau. Wie het ziet en vooral ook aanraakt kan niet anders dan zich laten beroeren door de prachtige kleuren en de textuur van de materialen. En kan niet anders dan zelf vertragen. En wat is dat een weldaad. Viltkunst als balsem voor de ziel.

De tentoonstelling in de Ketelfactory is nog tot 17 november gratis te bezichtigen. Bij de expositie is een boekje inclusief videoportret te verkrijgen. http://www.deketelfactory.nl

http://www.claudyjongstra.com

Toekomst Zaaien

In 2006 besloten twee Zwitserse BD boeren een publieksactie te organiseren om consumenten weer te verbinden aan de herkomst van hun voedsel en tegelijkertijd als ode aan gentech-vrije landbouw en (agro)biodiversiteit. Ze nodigden burgers uit om te komen helpen akkers in te zaaien met biologisch wintergraan om zo samen te zorgen voor het voedsel van het nieuwe seizoen. Een daad van verbinding en van hoop. Immers, een gezonde, gifvrije en diverse landbouw is van levensbelang voor de toekomst van mens en aarde. En tegelijkertijd was het ook een daad van verzet tegen de multinationals die de zaadmarkt proberen te beheersen via een systeem van gentechnologie, patenten, dure steriele zaden en pesticiden. Het  initiatief van deze twee boeren vond weerklank! Inmiddels werken in 14 Europese landen op meer dan 100 boerderijen boeren en burgers samen aan dit ‘zaaien voor de toekomst’. Sinds vorig jaar doet ook Nederland mee, inmiddels op 10 biodynamische bedrijven verspreid over het hele land. Organisatie ligt in handen van stichting Demeter, stichitng Zaadgoed en de BD vereniging. Voor meer informatie: http://www.stichtingdemeter.nl/toekomst-zaaien-oktober/

Evenals vorig jaar deden wij mee aan Toekomst Zaaien op de Natuurakkers Doornik in Bemmel. Op deze akkers, inmiddels al 32 hectares, worden verschillende oude graansoorten op BD wijze geteeld. De akkers zijn omzoomd met brede bloem- en kruidenrijke randen en vlechtheggen als nest- en schuilgelegenheid en voedselbron. Het gebied is daarmee een paradijs voor vele soorten vogels en insecten die op hun beurt weer zorgen voor natuurlijke bestrijding van plagen, het verspreiden van zaden en bestuiving. Vorig jaar waren we met meer dan 160 mensen en het was een magische gebeurtenis. Het gezamenlijk en gelijktijdig graan werpen over een akker is een eeuwenoude handeling. Aards, maar ook met een spirituele betekenis. Je weet je hiermee verbonden met het vruchtbare land dat de oogst en het voedsel van het komende jaar voortbrengt. En tegelijkertijd verbindt het je met de boer(in) die met aandacht en zorg dat land bewerkt, de planten koestert en het graan oogst. En tot slot met de bakker die het graan verwerkt tot jouw dagelijkse brood. Het herinnert je aan de opgave om als mens zorgvuldig om te gaan met de aarde. Vandaag was het door de overvloedige regenval van de afgelopen dagen niet mogelijk om de akkers in te zaaien. Daarom hebben we, na een bevlogen en bij vlagen poëtisch verhaal van Louis Dolmans die ons meenam in zijn liefde en inspanningen voor natuur, granen en biodiversiteit, met een groep van ongeveer 35 mensen symbolisch de rand van een van de akkers ingezaaid. En ook dat was bijzonder. Op het moment van zaaien was het zelfs even droog. De komende dagen eten wij van het ‘broodje Doornik’ dat we na afloop meekregen. Eerlijk brood, gebakken van emmer en spelt, uit de zaden die vorig jaar op deze akkers werden gezaaid. En daarmee is de cyclus rond. Volgend jaar gaan we weer.

Het gebied is toegankelijk voor wandelaars. Ook worden regelmatig rondleidingen georganiseerd. http://www.doorniknatuurakkers.nl

Mini publieksactie

Ik wil graag op een laagdrempelige manier mensen betrekken bij het zorgen voor bijen en biodiversiteit. En vandaag, de Dag van de Duurzaamheid, was natuurlijk een prachtige aanleiding om hier aandacht aan te besteden. Voor bijen is voldoende en gevarieerde dracht heel belangrijk, zeker ook wanneer ze weer actief worden na een lange winterperiode in de kast of korf. En een bloeiende omgeving is ook voor mensen natuurlijk heel fijn. Dus heb ik tijdens mijn treinreis vandaag een flink aantal kleine zakjes met biologische krokusbolletjes uitgedeeld aan willekeurige medereizigers met het verzoek deze in eigen tuin of pot te planten. Dit leverde interessante reacties op variërend van ’nee dank je, ik heb geen tuin/geen groene vingers’ tot ‘wat een ontzettend leuk cadeautje’. Ik was de zakjes in elk geval binnen een uur allemaal kwijt. Ik hoop dat vanaf februari zowel de ontvangers als vele bijen zullen genieten van deze bloemetjes!

Wil je zelf ook bloembollen planten, bedenk dan dat er op de meeste bollen veel gif zit. En daar worden mens, dier en de aarde niet vrolijk van. Ik heb de mijne besteld bij http://www.naturalbulbs.nl.

dag van de duurzaamheid

Een hangkorf voor mijn bijen!

Bijen vind ik fascinerende wezens. Vanuit verwondering zie ik hoe zij leven in totale symbiose met hun omgeving. De mens daarmee dus ook een spiegel voorhoudend met betrekking tot onze eigen verbondenheid met de aarde. Die spiegel laat ons zonneklaar zien dat het als gevolg van menselijk handelen niet goed gaat met de bijen. Om zelf bij te dragen aan het kunnen voortbestaan van de bij ben ik sinds een paar jaar enthousiast imker. Ik noem mijzelf liever bijenhoeder dan bijenhouder en werk op ‘natuurlijke wijze’, primair gericht op het welzijn van de bij en niet op het oogsten van honing. Die hebben ze namelijk zelf hard nodig om van te leven en op te overwinteren. Alleen als er héél veel honing is, kan ik er ook van genieten. Mijn bijen wonen in natuurbouwkasten waarin ze zelf hun ongedeelde broednest kunnen bouwen. De koningin kan zich vrij door de hele kast bewegen en darren zijn welkom als essentieel onderdeel van het volk. Het zwermen beschouw ik als een natuurlijk proces; de geboorte van een nieuw volk. Het zien afkomen van een zwerm in de vroege zomer is een magische belevenis. Dat zou iedereen eigenlijk eens moeten meemaken. De omgeving maakt wezenlijk onderdeel uit van de imme, daarom is het zorgen voor goede dracht en biodiversiteit van levensgroot belang. Hiermee verbind je je als imker dus niet alleen met het bijenvolk maar ook met je leefomgeving.

Kortgeleden was ik in de gelukkige omstandigheid dat ik bij de Natural Beekeeping Trust in Sussex, Engeland een workshop hangkorf vlechten kon volgen. Deze hangkorf, gemaakt van biologisch of biodynamisch roggestro, is een van de meest natuurlijke behuizingen voor bijen en ruim 20 jaar geleden ontworpen door de Duitse BD imker Günther Mancke. De Trust heeft deze korf naar Engeland gehaald en de toepasselijke naam Sun Hive gegeven. Ook in Nederland zijn enkele van deze prachtige korven in gebruik en sinds kort worden er hier ook vlechtcursussen voor gegeven. Een hangkorf koop je namelijk niet, die maak je zelf. Zo’n prachtige korf is niet slechts een ‘work of art’ maar een ‘labour of love’ waarmee je je wezenlijk verbindt met de zwerm die de korf krijgt aangeboden als huis. De workshop was voor mij als onervaren vlechter een hele belevenis en het was hard aanpoten om hem in een lang weekend af te krijgen. Maar het is gelukt en ik ben er stiekem behoorlijk trots op. De korf moet nog wel onderdak vinden, letterlijk, want het materiaal is natuurlijk niet zeer lang bestand tegen de Hollandse weersinvloeden. Mijn volgende project wordt het bouwen van een stellage met stro- of groendak waarin de korf komt te hangen en natuurlijk ook het daarom heen aanplanten en inzaaien van dracht. Als het zover is, is iedereen van harte welkom. Ik vertel graag over deze prachtige korf en het belang van natuurlijk imkeren voor bijen en biodiversiteit!

sunhive workshop Natural Beekeeping Trust

Wil je meer meer informatie over de uitgangspunten van het natuurlijk imkeren, kijk dan eens op www.bdimkers.nl en www.naturalbeekeepingstrust.org.

 

Natuur is een feest

Sinds dit voorjaar ben ik als feestjesgever verbonden aan Natuur is een Feest. Inmiddels heb ik al een aantal jarigen met hun vriendjes en vriendinnetjes mogen meenemen om in de natuur spannende avonturen te beleven. Zo hebben we samen onder meer hutten gebouwd, stokken gesneden, verhalen verteld, vuurtjes gestookt en broodjes gebakken. En oh, wat is dat elke keer leuk, niet alleen voor de kinderen, maar net zo goed voor mezelf! Ik kan enorm genieten van het enthousiasme van de kinderen. Ze zijn volledig in het moment en het maakt hen echt niet uit of het mooi of slecht weer is. Gewoon laarzen aan, lekker struinen en vies worden. Want dat laatste hoort er natuurlijk wel bij. Als we niet smerig terugkomen, hebben we het niet goed gedaan… Kortgeleden had ik een wel zeer kranige jarige. Een week of zes voorafgaand aan het feestje had hij zijn been gebroken en dat heelde minder vlot dan gehoopt. Eigenlijk liep hij nog steeds de hele dag op krukken. Na enig overleg of het feestje niet beter kon worden uitgesteld kwam er een mailtje van zijn moeder. ‘We doen het gewoon! Hij heeft zich er zo op verheugd, desnoods schuift hij wel op zijn kont rond…’. We hebben het gedaan en het werd een geweldig feest. Dat is nu wat je noemt een echt scharrelkind. Een kind naar mijn hart!

natuur is een feest

Wil je meer informatie kijk dan op www.natuuriseenfeest.nl.

Terug naar de essentie

Soms kom je op plekken waar je stil van wordt.

In mijn werk als kindercoach en kinderyogadocent spelen de natuur en de wisseling van de seizoenen een belangrijke en wezenlijke rol. In dat kader nam ik onlangs deel aan een tweedaagse training die zich richtte op het begeleiden in de natuur van kinderen die te maken hebben met verlies en rouw. De training vond plaats even buiten Hamburg en was georganiseerd door de academie van Kinderhospice Sternenbrücke. In dit hospice verblijven kinderen met een chronische of levensbedreigende ziekte. Soms gaan ze na een tijdje weer naar huis, maar meestal komen ze om hier te sterven. Deze laatste periode van hun leven brengen ze dan door met hun directe familieleden die gedurende deze tijd mogen wonen in het hospice. Ze worden daar liefdevol en intensief begeleid door een hechte groep professionals en vrijwilligers. Sternenbrücke is een warme, sfeervolle, huiselijke plek met een prachtige omringende tuin, grenzend aan een bosrijk natuurgebied. Ik was zeer onder de indruk van de sfeer van dit huis en de toewijding waarmee de begeleiders zieke kinderen en hun ouders bijstaan in een essentiële en hartverscheurende periode in hun leven. Het was de eerste keer dat deze training ‘Spiel- und Erlebnispädagogik in der Natur für Begleiter trauernder Kinder’ hier werd georganiseerd. Hoewel het hospice veel aandacht besteedt aan bijvoorbeeld het gezamenlijk maken van kunst als helende bezigheid, werd tot op heden nog niet structureel gebruik gemaakt van de omringende natuur als spirituele en helende omgeving. Workshopgever was Gertraud Burkhardt, natuurpedagoge en rouwbegeleidster met ruim 20 jaar ervaring als begeleidster van kinderen in een ‘Waldschule’ en buitenkinderopvang. Met een groep van ongeveer 20 personen, voornamelijk rouwbegeleiders en verpleegkundigen ondergingen we twee dagen de magische kracht van de natuur en beleefden we gezamenlijk vele speelse en kunstzinnige werkvormen die ook voor kinderen in de rouw geschikt zijn. Rouw wordt wel beschreven als  de ‘achterkant van liefde’ en is een normale en gezonde reactie op het verlies van een dierbare. Dat neemt niet weg dat een rouwproces een heftige ervaring is, zeker ook voor kinderen, en dat soms begeleiding nodig kan zijn om zelf gesterkt weer uit dit proces tevoorschijn te komen. Het simpelweg samen zijn in en beleven van de natuur kan daarbij helpen. De natuur is immers bij uitstek een spiegeling van de kringloop van leven en sterven, van groei en vergankelijkheid. Bovendien nodigt ze uit tot zintuiglijke ervaring en ontspanning, tot contemplatie en inkeer, tot vrijheid en geborgenheid. Al eeuwen zoeken mensen de natuur op wanneer zij een crisis te doorleven hebben en op zichzelf worden teruggeworpen. Ook nu was de impact van deze twee dagen zonder uitzondering op alle aanwezigen groot. De prachtige omgeving en de persoonlijke aandacht waarmee Gertraud ons tijdens de training begeleidde waren hartverwarmend. En het was ontroerend te beleven hoe sterk het effect kan zijn van het met aandacht en intentie, gezamenlijk of alleen, uitvoeren van eenvoudige handelingen en rituelen. Hoe scheppingskracht kan helpen helen, juist in situaties van verlies. Een van de deelnemers, een verpleegkundige, omschreef het als volgt: ‘Ik heb in mijn werk veel te maken met pijn en leed. Door hier gewoonweg te zijn, in de natuur en in het hier en nu, heb ik mijn essentie weer teruggevonden. Mijn hart is weer geopend. Ik voel me weer deel van een groter geheel’.

Een waardevolle ervaring. Het zou me een lief ding waard zijn als alle kinderen die te maken hebben met (naderend) verlies en rouw deze helende kracht van de natuur zouden kunnen beleven. En wat bijzonder dat dit kinderhospice het initiatief genomen heeft deze training te ontwikkelen.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Artikel Educare: Zingeving in openbaar onderwijs

Voor het tijdschrift Educare interviewde ik Ineke Struijk. Zij deed onderzoek naar zingeving in het openbaar onderwijs. Basisscholen in Nederland zijn wettelijk verplicht om aandacht te besteden aan de verschillende geestelijke stromingen in onze multiculturele samenleving opdat leerlingen respectvol met elkaars achtergrond en opvattingen leren omgaan. Voor veel openbare scholen is dit een worsteling. Vaak wordt deze verplichting immers geassocieerd met het moeten geven van godsdienstonderwijs. Struijk vindt dat dat anders moet en kan.

Het artikel kun je hier nalezen: Educare-2013-4-OpenbaarOnderwijsWorsteltMetZingeving